1. Khái niệm hạn Tam Tai của Việt Nam
Hạn Tam Tai (三災) trong văn hóa dân gian Việt Nam là một giai đoạn ba năm liên tiếp được cho là mang đến vận rủi và tai ương, dựa trên tuổi con giáp của mỗi người. Theo công thức phổ biến, các con giáp được chia thành bốn nhóm, và mỗi nhóm sẽ gặp hạn Tam Tai vào ba năm cụ thể trong chu kỳ 12 năm:
✧ Tuổi Tý, Thìn, Thân gặp hạn vào các năm Dần, Mão, Thìn.
✧ Tuổi Mão, Mùi, Hợi gặp hạn vào các năm Tỵ, Ngọ, Mùi.
✧ Tuổi Ngọ, Dần, Tuất gặp hạn vào các năm Thân, Dậu, Tuất.
✧ Tuổi Sửu, Tỵ, Dần gặp hạn vào các năm Tý, Sửu, Hợi.
2. Khái niệm Tam Tai trong Phật giáo
Trong Phật giáo, Tam Tai là một khái niệm mang tính triết học. Nó mô tả ba thảm họa lớn xảy ra vào cuối một kiếp, để hủy diệt thế giới.
✧ Tiểu Tam Tai: Những thảm họa xảy ra trong đời người và bao gồm cốc quý (穀貴, nạn đói), binh cách (兵革, chiến tranh) và dịch bệnh (疫病, dịch bệnh). Chúng được cho là hậu quả của nghiệp chướng và những hành vi xấu xa của con người.
✧ Đại Tam Tai (大三災): Đây là những thảm họa hủy diệt thế giới, bao gồm hỏa tai (火災, hỏa hoạn), thủy tai (水災, lụt lội) và phong tai (風災, bão tố).
Ý nghĩa của khái niệm Tam Tai trong Phật giáo là cực kỳ rộng lớn và mang tính triết học, mô tả sự kết thúc của một chu kỳ thế giới, chứ không phải là một vận hạn cá nhân. Và khái niệm Tam Tai này không liên quan gì đến tuổi con giáp của một người.
3. Khái niệm Tam Sát (三煞) trong thuật số và phong thủy
Tam Sát (三煞) là một khái niệm chuyên môn được sử dụng trong các hệ thống thuật số Trung Quốc như Trạch Cát (擇吉, chọn ngày tốt) và Phong Thủy (風水). Tam Sát bao gồm ba yếu tố hung hại riêng biệt: Kiếp Sát (劫煞), Tai Sát (災煞) và Tuế Sát (歲煞).
Điểm mấu chốt là công thức tính Tam Sát có mối liên hệ trực tiếp với công thức Tam Hợp của 12 Địa Chi.
Bảng tính Tam Sát như sau:
|
Năm |
Kiếp Sát |
Tai Sát |
Tuế Sát |
|
Thân Tý Thìn |
Tỵ |
Ngọ |
Mùi |
|
Hợi Mão Mùi |
Thân |
Dậu |
Tuất |
|
Tỵ Dậu Sửu |
Dần |
Mão |
Thìn |
|
Dần Ngọ Tuất |
Hợi |
Tý |
Sửu |
Điểm quan trọng: Tam Sát này tính phương vị cần tránh động thổ, khai sơn, lập hướng. Là yếu tố quan trọng cần xem xét cho phong thủy và trạch cát.
4. Trong các tài liệu chính thống và kinh điển
Tôi đã tìm kiếm kỹ lưỡng trong các tài liệu lịch sử và kinh điển chính thống của Trung Quốc, không tìm thấy một khái niệm nào giống hệ như Hạn Tam Tai dưới dạng một vận hạn cá nhân tính theo tuổi 12 con giáp.
Cách tính toán phương vị Tam Sát trong Trạch Cát và Phong Thủy cũng khác với cách tính khái niệm hạn Tam Tai ở Việt Nam.
5. Lịch sử trên mạng xã hội và tín ngưỡng văn hóa
Sự hình thành của khái niệm Hạn Tam Tai ở Việt Nam không bắt nguồn từ 1 văn bản duy nhất, mà là kết hợp lâu dài. Đó có thể là tín ngưỡng thờ đạo Phật phổ biến, và lấy khái niệm Tam Tai trong Phật Giáo.
Những giai đoạn xã hội gặp nhiều biến động và bất ổn, nhu cầu giải hạn, xóa vận rủi, tìm vận may lại phổ biến trong dân chúng.
Hạn Tam Tai sinh ra đáp ứng nhu cầu này.
Những năm 2019 - 2022 xã hội gặp nhiều biến động bất ổn do dịch bệnh COVID19. Thì việc tìm kiếm và than phiền về hạn Tam Tai trên mạng xã hội cũng nhiều hơn. Mặc dù tính theo xác suất thống kê, thì hạn tam tai quá nhiều (1/4 dân số dính hạn tam tai trong 1 năm, và 1 người dính hạn tam tai trong 1/4 đời người).
Bên cạnh đó, một bộ phận không nhỏ các thầy cúng, những người hành nghề mê tín dị đoan, lợi dụng tuyên truyền hạn Tam Tai, thổi phồng những vấn đề xấu để trục lợi nhờ việc cầu cúng giải hạn.
Sự phân tích cho thấy rằng khái niệm Hạn Tam Tai của Việt Nam là một sự kết hợp ngôn ngữ. Cái tên "Tam Tai" được mượn từ khái niệm của Phật giáo, có thể vì sự liên tưởng đến những tai họa nói chung. Tuy nhiên, công thức (nhóm con giáp và các năm liên quan) lại được lấy trực tiếp từ hệ thống Trạch Cát của Trung Quốc. Đây là một ví dụ điển hình của sự hòa trộn tín ngưỡng dân gian, nơi các yếu tố từ các truyền thống khác nhau được kết hợp và đơn giản hóa để tạo ra một hệ thống niềm tin mới, phù hợp với nhu cầu của dân chúng.
6. Kết luận
Hạn Tam Tai của Việt Nam là 1 niềm tin mang tính tổng hợp. Nhưng không có nguồn gốc rõ ràng. Tên gọi Tam Tai có thể là 1 sự nhầm lẫn lớn. Công thức hình thành cũng có thể đã sử dụng một cách sai lệch.
Nhìn chung, hạn Tam Tai không có giá trị dự đoán, cũng không ứng dụng được gì nhiều cho mỗi cá nhân. 1/4 dân số dính hạn tam tai trong 1 năm, và 1 người dính hạn tam tai trong 1/4 đời người; đây là những tỷ lệ quá lớn.
Nhưng vấn đề này lại “dễ tiếp cận” vào nhận thức chung của người dân, và là cơ hội để những người hành nghề mê tín dị đoan dễ lợi dụng.
Vì vậy mọi người không nên quan tâm - vướng bận vì hạn Tam Tai. Hãy xem như đó là 1 tuyên truyền mê tín vô căn cứ.